Właściwie trzeba zacząć (a jest to początek gorszy niż refulat) od dyrektywy Rady EWG, dotyczącej ochrony wód przed azotanami pochodzenia rolniczego. Dyrektywa azotanowa, bo o niej mowa, została wypracowana na przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku, po tym jak stwierdzono, że przenawożenie gleb wywołuje negatywny skutek w ekosystemach, które w ogóle nie były poddane nawożeniu. By nie potęgować zjawiska, by mu zapobiegać w przyszłości, by zmniejszyć jego obecne natężenie wymyślono regulacje dawkowania nawozów oraz stałą kontrolę stanu gleb i wód. Miała ona dotyczyć wszystkich krajów Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej: by jeden nie zyskiwał, gdy reszta się ogranicza (prawie jak z Aleksandra Dumas).

Dyrektywa umożliwiała i obligowała do wprowadzenia dopuszczalnych norm użytkowania nawozu, w zależności od uprawy, oraz dopuszczalnego stężenia azotu (to uproszczenie - chodzi o związki azotu) w wodzie pitnej. Dla przykładu maksymalna dawka azotu pochodzącego z obornika mogła sięgać w glebie 170 kg na 1 ha. Dopuszczalna dawka azotu w wodzie pitnej została ustalona na poziomie 50 miligramów w litrze.

Dyrektywa nie tylko ustala limity, ale wymaga od państw ustanowienia krajowych programów działań na rzecz zmniejszenia zanieczyszczenia azotanami oraz raportowania ich zawartości w glebach i w wodach. Okres sprawozdawczy obejmuje cztery lata, a litości nie ma. Ostatnie niemieckie sprawozdanie skutkowało oceną negatywną dla federalnego rozporządzenia w sprawie nawozów. Komisja Europejska stwierdziła, że to słabe prawo było i jest źródłem przekroczenia norm i nieosiągnięcia etapowych celów zmniejszenia zawartości azotu w glebie i wodzie. W roku 2018 KE złożyła w TSUE pozew przeciw rządowi Niemiec w sprawie naruszenia przepisów dyrektywy azotanowej.   

By tego było mało rządy krajów Unii Europejskiej ustaliły, w roku 2001, pułapy emisji substancji zakwaszających i zanieczyszczających powietrze. Nadano im rangę powagi dyrektywą w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza. Również ta dyrektywa, wymagająca wdrożenia w krajach UE, objęła, między innymi, różnego rodzaju związki azotu. Tym razem chodziło o azot uwalniany przez człowieka wprost do powietrza. Zakres dyrektywy NEC (tak technicznie jest nazywana) nie dotyczył wyłącznie ochrony powietrza przed nadmiarem antropogenicznego azotu, ale także ochrony gleb i wód, co korespondowało z dyrektywą azotanową oraz jej celami. Od momentu jej funkcjonowania, a w konfrontacji z rzeczywistością, a przede wszystkim konkurencją, zaczęto wyłączać spod jej jurysdykcji niektóre branże, np. żeglugę międzynarodową i transport lotniczy, oraz regiony np. Wyspy Kanaryjskie, zamorskie departamenty Francji i Portugalii. Również i ta dyrektywa zobowiązała kraje członkowskie do kontroli stanu powietrza, obniżenia emisji zanieczyszczeń oraz etapowego sprawozdania dla KE.

Wdrożenie i funkcjonowanie tych dwóch dyrektyw to była i jest próba gruntownej zmiany gospodarowania, która jest motywowana potrzebami ochorny środowiska. Wymaga ona równie gruntownej inżynierii społecznej np. przebudowy świadomości, zgody na zmianę i poparcia większości, gdyby tej zgody nie było. Konfrontacja teoretycznych założeń regulacji oraz faktycznych możliwości osiągania ambitnych celów właśnie skutkuje kryzysem azotowym w Holandii, obejmującym nie tylko rolnictwo, ale niemal wszystkie branże gospodarki. Nie jest to skutek ostatnich miesięcy (maj-październik), ale wielu dekad.  

Członkowie holenderskiego rządu i parlamentu byli świadomi, już w roku 2002, że ustalone, krajowe rozwiązania służące osiągnięciu celów obydwu dyrektyw oraz przypisane im normy azotu w wodzie, glebie i powietrzu mogą być niewystarczające. Prognozy z tamtych lat wskazywały, że prawo i programy przeciwdziałania emisjom azotu, mimo znaczących restrykcji, nie będą gwarantowały pozytywnych rezultatów w roku 2010, w którym miano osiągnąć sukces. By zaspokoić własne oczekiwania oraz udobruchać KE wprowadzono nowe programy i nowe „środki”, mające doprowadzić do zmniejszenia emisji. Kolejne sprawozdanie z roku 2006, przedłożone KE, potwierdziło poprzednie obawy oraz wykazało nieskuteczność nowych środków. Taka sytuacja powtarzała się i trwała do roku 2017, kiedy to stwierdzono wręcz rażące przekroczenia norm i żadnej nadziei na osiągnięcie celów w kolejnych latach sprawozdawczych.   

Holandia nie była osamotniona w rozczarowującej walce z emisją azotu. W tym samym okresie limity emisji azotu przekraczała także Belgia, o której wspominam tylko dlatego, że tamtejsi ekologiści i parlamentarzyści, oprócz własnych zmartwień mają ostatnio problem z przekopem Mierzei Wiślanej. W roku 2010 rząd belgijski tłumaczył KE swoje przekroczenia emisji i nieosiągnięcie przyjętych celów zakupem, przez obywateli oraz firmy, nieprzewidzianej, przez decydentów i ekspertów, dodatkowej liczby samochodów z silnikiem Diesla.

Mimo tego, że od roku 1991, to jest od daty ustanowienia dyrektywy azotanowej, do dzisiaj Holendrzy zmniejszyli o połowę emisje azotu to i tak nie osiągnęli tego do czego obligowało ich prawo UE oraz własne zobowiązania i rozwiązania. Jednym ze "środków" był rządowy program zarządzania azotem w obszarach przyrodniczo cennych, a szczególnie wrażliwych na zanieczyszczenie azotem. Wyznaczenie stref szczególnej wrażliwości na skażenie azotanami jest jednym z obowiązków dyrektywy azotanowej. Holendrzy wskazali takie strefy w 118 obszarach Natura 2000 oraz w rezerwatach przyrody. W ślad za tym ustalili zasady i normy planowania oraz gospodarowania w tych obszarach, w tym reguły udzielania pozwoleń na różnego rodzaju działalność emitującą azot. Celem była nie tylko kontrola tego co się dzieje w obszarach ochrony przyrody i wokół nich, ale także eliminacja źródeł i nadwyżek emisji. Działania powodujące przekraczanie limitu emisji azotu mogły być realizowane, ale przy uwarunkowaniu rekompensowania tego zanieczyszczenia pozytywnym oddziaływaniem inwestycji na środowisko. Podstawą tego mechanizmu było założenie, że Holandia ma wdrożony i realizuje krajowy program walki z nadmiarem emisji azotu. Strategia zarządzania azotem ustaliła minimalny limit emisji poniżej którego nie wymagano oceny faktycznej emisji oraz stosownego zezwolenia „azotowego” na inwestycję bądź działalność. Jeśli ktoś chciał budować dom jednorodzinny w standardowej technologii o znanej (wyliczonej) emisji azotu, która lokowała inwestycję poniżej dopuszczalnego minimum emisji, nie podlegał obligatoryjnej procedurze badania tej emisji. Takie postępowanie uniemożliwiało społeczną kontrolę i odwołanie od decyzji pozwolenia tym, którzy ową emisję uznawali, z jakieś przyczyny, za zagrożenie dla gleby, wody i powietrza.  

Organizacje pozarządowe masowo skarżyły wydane decyzje oraz cały rządowy program zarządzania azotem. Tylko w roku 2019 kilkaset spraw trafiło do sądów i organów odwoławczych. Ostatecznie Rada Stanu, która jest najwyższym organem sądu w Holandii, rozstrzygającym spory pomiędzy obywatelami a państwem, orzekła, że program zarządzania azotem nie ma i nie miał legitymizować nadmiaru emisji w obszarach Natura 2000, a czym w istocie się stał. Konsekwencją majowego orzeczenia było bezterminowe „zawieszenie” 18 tys. procesów wydawania decyzji inwestycyjnych i planistycznych w całym kraju. W większości były to sprawy gospodarstw rolnych i hodowlanych, budowy domów i osiedli mieszkaniowych, zagospodarowania terenów i obiektów przemysłowych, budowy dróg i linii przesyłowych. Wstrzymano postępowania dotyczące około 130 projektów rządowych i znaczną część projektów samorządowych, począwszy od inwestycji małych jak np. budowa boisk sportowych, aż po duże jak np. rozbudowa lotniska w Lelystad oraz Royal Schiphol Airport. Wstrzymano także wydawanie pozwoleń na budowę lub dalsze użytkowanie biogazownii oraz bioelektrownii, które okazały się także niepokojącym źródłem emisji azotu, mimo swej ekologicznej i klimatycznej otuliny ideologicznej. Nie było litości dla: podnoszenia wałów przeciwpowodziowych, planowanego wzrostu prędkości jazdy na niektórych odcinkach holenderskich autostrad, budowy obiektów rekreacji na plażach, lokalizacji farm wiatrowych w Morzu Północnym, rozwiązań bezpieczeństwa na kolei, wzmocnienia tamy Afsluitdijk (Szkoła Nawigatorów: Wyspa w morzu zagubionych kontekstów).  

Wstrzymanie procesów decyzyjnych i blokada dla zezwoleń na inwestycje oraz działalność wydaje się być najmniejszym problem Holendrów, albowiem agendy ich reprezentujące dowodzą i donoszą, wszem i wobec, że Holandia produkuje największą ilość azotu w Europie. Zbiorowym autorem tego komunikatu jest Holenderska Organizacja Zastosowań Nauki, której misją jest łączenie ludzi i wiedzy w celu tworzenia innowacji wdrażanych przez firmy aby wzmocnić ich konkurencyjność i polepszyć dobrobyt społeczeństw. Lepiej trzymać się od takich misjonarzy z daleka. Kilkanaście dni temu organizacja ta wysłała w świat przekaz o tym, że rolnictwo odpowiada za 61% wytwarzanego w Holandii azotu, a więc jest głównym źródłem zanieczyszczenia. Co więcej, dodali, że rolnicy holenderscy eksportują azot także w produktach rolnych, wysyłanych poza granicę kraju, a nikt tej ukrytej emisji nie kontroluje. Jest zatem gorzej niż było wiadomo przed orzeczeniem Rady Stanu. Co proponują decydenci?

Johan Remkes z Partii Ludowej na rzecz Wolności i Demokracji opracował, na polecenie ministra rolnictwa, przyrody i jakości żywności (fantastyczna kompetencja), raport o koniecznych oraz  możliwych rozwiązaniach impasu decyzyjnego oraz o sposobach radzenia sobie z nadmiarem emisji azotu. W dwa, może trzy miesiące powstał dokument, mający odwikłać problemy całych dekad. Łatwo się domyślić jakości opracowania, które było wykonane pod presją, a przez człowieka będącego w opozycji do rządowego programu zarządzania azotem. Wśród rozwiązań Remkesa i jego zespołu ekspertów znajdują się: państwowy wykup gospodarstw hodowli zwierząt przekraczających limity emisji w obszarach o szczególnej wrażliwości na skażenie azotanami, zmniejszenie maksymalnej prędkości ruchu pojazdów, szczególnie w pobliżu obszarów wrażliwych, ograniczenie emisji transportu publicznego i transportu towarowego, ograniczenie emisji lotnictwa i żeglugi, przyspieszenie rekompensat i naprawy szkód powodowanych przez emisje azotu. Do opinii publicznej dotarła też plotka o planach zmniejszenia, o połowę, inwentarza zwierząt hodowlanych w całej Holandii.  

Są już takie regiony, które korzystają z podpowiedzi posła. By łagodzić skutki nadmiaru azotu zmniejszono maksymalną prędkość na fragmentach autostrad A50, A12 i A1, które biegną w okolicy parku narodowego De Hoge Veluwe, który u nas zasługiwałby, co najwyżej, na rangę zespołu przyrodniczo-krajobrazowego (może to zbyt surowa ocena). Trwają też prace nad nowym algorytmem modelu emisji azotu dla inwestycji i działalności, który mógłby być zastosowany w procesach ocen oddziaływania na środowisko. Bez niego gminy obawiają się wydawać zezwolenia, a wniosków wciąż przybywa. Co więcej, zdarzają się przypadki cofnięcia pozwoleń budowlanych, wydanych na podstawie starego modelu emisji. 

Kryzys azotowy odczuwają nie tylko rolnicy, posądzani o azotowy zaduch, ale także budowlańcy i deweloperzy, ponieważ tysiące budów, w większości kredytowanych, nie zostało w ogóle podjętych. Działania zaradcze, jak przymusowe i bezpłatne urlopy, zostały już wykorzystane. Zwolnienia pracowników, które objęły obydwie branże nie są satysfakcjonującym rozwiązaniem, ponieważ licznik zaciągniętego długu i tak tyka. Budowlańcy, których liczba sięga w Holandii 300 tys. pracowników, są rozczarowani pracą Remkesa, którą uznają za opieszałą i nieadekwatną do potrzeb. Rolnicy posądzają go dodatkowo o próbę skonfliktowania poszczególnych sektorów gospodarki poprzez zróżnicowanie dostępnych im limitów dawek azotu. Rynek nieruchomości wieszczy wzrosty cen budynków i wynajmu, a na razie ma koniunkturę napędzoną strachem braku nowych mieszkań. Wynika on także z tego, że bardziej restryktywne normy emisji podrożą cenę nowych budynków.

Wprawdzie polscy rolnicy wspierają Holendrów, ale myślę, że są świadomi możliwości otwierającej się koniunktury na własne produkty oraz możliwości przejęcia rynku, na którym dotąd nie mieli szans w nierównej konkurencji. Wszak niepokoje na Zachodzie wieków XVI i XVII przysporzyły już kiedyś prosperity Rzeczpospolitej (Klinika Języka). Janusz Wojciechowski, unijny komisarz ds. rolnictwa, powiedział dzisiaj, że rolnictwo krajów UE może konkurować z resztą świata nie tylko ilością, ale jakością produktów.

 

                                                                                ***

                                                                                ***          

 

 

---

tagi: ochrona środowiska  rolnictwo  holandia  kryzys azotowy 

	Greenwatcher
	31 października 2019 17:33

36     3422    6 zaloguj sie by polubić