Trwa w Polsce kredytowa i inwestycyjna koniunktura dla mikroinstalacji fotowoltaicznych. Na dachach, niekiedy ścianach, na tarasach i w ogródkach przydomowych montowane są zespoły modułów, przetwarzających część promieniowania słonecznego w energię elektryczną. Firmy monterskie i operatorzy systemów dystrybucyjnych kuszą ofertami pracy, a wydłużające się oczekiwanie na montaż i przyłączenie do sieci jest ponoć pochodną braków kadrowych oraz wzrastającego popytu na własną, małą elektrownię. W Europie padają kolejne rekordy wielkości dachowych zestawów instalacji, które dawno wymknęły się, zajmowaną powierzchnią i mocą, rozmiarowi mikro. Jeszcze rok temu wzbudzał podziw projekt elektrowni 12 MW na Węgrzech, gdzie na dwóch dachach, o wspólnej powierzchni około 16 ha, zaplanowano montaż blisko 36,5 tys. modułów, popularnie zwanych panelami. Na pierwszym miejscu jest jednak 11 ha dach centrum logistycznego w Holandii. Tutejsza elektrownia ma moc 18 MW. Mimo tych ciekawostek, ze "szczytu" wracam na rynek krajowy, gdzie w zaciszu biur dokonuje się ofensywa naziemnych elektrowni fotowoltaicznych. Obecnie w Polsce prowadzone są tysiące postępowań o urzędowe ustalenie środowiskowych uwarunkowań dla realizacji inwestycji, które powszechnie nazywane są farmami fotowoltaicznymi. Gdyby wszystkie projekty zostały wdrożone to niejedno województwo uzyskałoby energetyczną niezależność, a powierzchnia upraw rolnych mocno spadła.

Powodów ofensywy jest wiele, ale najważniejszy jest ten, że oto prawo ujęło te przedsięwzięcia w sztywny gorset administracyjny. By zadość uczynić krótkiej historii tego prawa dodam, że pierwsze elektrownie fotowoltaiczne w Polsce powstawały nie tylko bez decyzji środowiskowych, ale nawet bez pozwolenia na budowę, albowiem ówcześnie nie traktowano je jako instalacje przemysłowe czy obiekty budowlane. Miały one niewielkie rozmiary, powstawały jako nowinki prawne, ale przede wszystkim techniczne, zwykle uzupełniające istniejące instalacje ochrony środowiska np. oczyszczalnie ścieków. Było to niekomfortowe z powodu nieokreślonego prawem statusu i ryzyka drogiej przecież inwestycji, której legalność mógł podważać ktokolwiek chciał. Wkrótce mniej lub bardziej formalnie, zaczęto te elektrownie traktować jako zabudowę przemysłową, znajdującą się wśród listy przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Ostatecznie w roku 2013 zabudowę fotowoltaiczną wymieniono w rozporządzeniu rady ministrów jako jedną z rodzajów zabudowy przemysłowej i tak jest do dzisiaj. Jeśli elektrownia fotowoltaiczna ma pokryć więcej niż 0,5 ha powierzchni zabudowy w niektórych obszarach ochrony przyrody lub w ich otulinach, a więcej niż 1 ha w innych obszarach to wymaga ona obligatoryjnie decyzji środowiskowej i niekiedy oceny oddziaływania na środowisko. Łatwo się domyślić, że większość tych inwestycji, ze względu na skalę i położenie, wymaga tej decyzji. Inwestorów albo deweloperów pobudza do aktywności także to, że decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia jest konieczna by można było wystąpić o wydanie warunków przyłączenia do krajowego systemu elektroenergetycznego. Kto będzie pierwszy ten warunki uzyska, a w szczególnych okolicznościach może nawet przyblokuje konkurencję ponieważ linie elektroenergetyczne mają swoją przepustowość, a dystrybutor prądu pojemność. Dodatkowo, sprzyjają tym elektrowniom różnego rodzaju rządowe obietnice dotacji do produkcji i skupu prądu oraz znana chyba wszystkim zewnętrzna polityka troski o przyszłość, że pozwolę sobie na tak szeroki eufemizm, łączący wiele celów tej przyszłości. Z tych kilku podstawowych powodów, a są też inne, duża część spraw inwestycyjnych np. w regionalnych dyrekcjach ochrony środowiska i w gminach to sprawy farm fotowoltaicznych.

Aktywność tej dziedziny energetyki nie wynika tylko z powyższej interwencji rządu. Co najmniej kilku dużych, zewnętrznych inwestorów dostrzegło miejscowe deficyty energetyczne, przesyłowe oraz magazynowe, a więc nowy rynek zbytu. Miejscowe spółki tradycyjnej energetyki także zauważyły zmianę, jakby powiedzieli nawigatorzy - kierunku wiatru. Dla przykładu Zespół Elektrowni Pątnów-Adamów-Konin chyba już utracił nadzieję na dotychczasowy profil działalności oparty o wydobycie węgla  brunatnego i podjął budowę elektrowni fotowoltaicznej o mocy 70 MW, za około 200 mln złotych, na 100 ha rekultywowanych gruntów. Nie sposób też nie dostrzec nadprzeciętnej aktywności inwestorów niemieckich, chińskich i koreańskich, które lokując kapitał w Polsce zasilają rodzime produkcje odpowiednio np. Zimmermann PV-Stahlbau i Simesa, Jinco Solar, Huaweii. No chyba nikt nie będzie przekonywał, że powodzenie tych inwestycji jest obojętne rządom w Berlinie, Pekinie oraz Seulu i nie stymulują one zachęt do zewnętrznej ekspansji na niezdekarbonizowany interior w środku Europy. 

Elektrownie fotowoltaiczne, już od pierwszych prób lokowania w Polsce, przechodzą drogę podobną pozostałym źródłom energii, które miały być alternatywą dla fedrowania i spalania węgla. Mam nadzieję, że nie tylko ja pamiętam próby oczarowania gawiedzi elektrowniami wodnymi i turbinami wiatrowymi, które podejmowali entuzjaści prośrodowiskowych źródeł energii. Gdy już ktoś wyraził chęć inwestycji to ci sami entuzjaści wykorzystania siły wody i wiatru (czyli też Słońca) zaczęli ostrzegać przed negatywnym wpływem tego typu elektrowni na środowisko. Po inicjalnej euforii okazywało się, że i owszem ma być ekologicznie, zielono, a nawet różowo, ale turbiny wodne to mielą wszystko co pływa, blokują migrację i dewastują rzeczne procesy. Ni stad, ni zowąd nasze rzeki, dotąd postrzegane nieco lepiej niż kanały ściekowe, stały się ostojami bioróżnorodności. Okazało się także, że turbiny wiatrowe mielą ptaki i nietoperze, a jeśli miałyby powstać to najlepiej z dala od tych skrzydlatych. Tylko gdzie? Pola orne gdzie je planowano tętniły życiem tak bogatym, że gdyby to było w Danii to uczyniłoby z tego kraju hodowców świń światowy rezerwat biosfery. Konkluzje kosztownych badań przedinwestycyjnych były zwykle takie, że i owszem można budować i eksploatować te elektrownie, ale pod stałym nadzorem przyrodników, monitorujących skutki inwestycji przez kilka lub kilkanaście lat. Ja nie neguję bogactwa przyrody i potrzeby pracy oraz zarobku, ale odnotowuję mechanikę wykreowanego, hermetycznego, lokalnego ryneczku usług, w tle tego wielkiego, globalnego. Tu pozwolę sobie na dygresję, otóż Chiny organizują u siebie obozy - źle to zabrzmiało, organizują turnusy, z pomocą jakiejś agendy ONZ, na których szkolą młodzież, ze wszystkich stron świata, o ekologicznym dobrodziejstwie fotowoltaiki. I to jest dopiero soft power.  

Podobnemu procesowi odzielenienia (przeciwieństwo greenwashingu) poddawano instalacje fotowoltaiczne. Miały one negatywnie oddziaływać oczywiście na ptaki. Oczywiście dlatego, że silne jest lobby ornitologów. Moduły fotowoltaiczne miały je oślepiać słonecznym odblaskiem, a ustawione w rzędach i sektorach miały wabić iluzją fałszywego lustra wody. Elektrownie miały pozbawiać ptaki biotopu lub co najmniej części dotychczasowego siedliska. Podgrzane powietrze nad panelami miało zaburzać im kanały przelotów, zmuszając do dodatkowego wysiłku energetycznego. Cześć ptaków, operujących na niskich pułapach, miała ginąć lub być okaleczana wskutek bezpośrednich zderzeń z elementami elektrowni. Podobnych, potencjalnych oddziaływań było więcej. Pod gawędę o zmianach siedliskowych na terenie, gdzie miały powstać elektrownie, próbowali się podpiąć inni znawcy przyrody, np. chiropterolodzy, którzy swój ryneczek usług umocnili na turbinach wiatrowych. Nikt nie zaprzeczy przecież, że zmiana zagospodarowania roli pod panelami nie zmieni dotychczasowej oferty menu dla latających ssaków, a to przecież oddziaływanie, które wymaga oceny. Jeśli jeszcze ktoś zaplanował elektrownię na zdziczałym polu, porosłym nalotem drzew i krzewami, a tego wcześniej nie wyciął i nie przeorał, to na dzień dobry miał święty gaj i pełne spektrum wszelkiej żywej istoty. Przy okazji odnaleźli swoją niszę miłośnicy krajobrazu i potwierdzili, że taka elektrownia w krajobrazie wsi to będzie jak brązowe zasłony, na tle zielonych czyli, jak by to powiedział Anioł Stanisław: jak gówno w lesie. A to, też wymaga zbadania, a skoro inwestor chce inwestować to musi te parę zeta wybulić na architektów krajobrazu.

I tu dygresja o rodzimym soft power. Ministerstwo chroniące środowisko ekspertów (nie, nic nie pomyliłem), wypuszczało co jakiś czas informacje o możliwych, zgubnych skutkach elektrowni fotowoltaicznych, co napędzało strachu już i tak zalęknionym urzędnikom, odpowiedzialnym za globalny stan przyrody w gminie, powiecie czy województwie. Nic dziwnego, że ci potrzebowali do pomocy ekspertów, autorów raportów oddziaływania inwestycji na środowisko, których opłacić przecież musiał inwestor. Zastanawia mnie dlaczego ci eksperci nie są urzędnikami, przecież byłoby taniej i sprawniej, prawda? Można było jeszcze prościej. Zaufanie do instytucji ochrony przyrody mogłoby wzrosnąć, gdyby wobec tych strasznych zagrożeń zielonej energetyki, dla np. ptaków i krajobrazu, wyłączono z tych inwestycji ptasie obszary Natura 2000, parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu. Przecież te formy ochrony przyrody powstały w konkretnym celu: ochrony ptaków lub ochrony krajobrazu. Wydaje się zasadne, że tu, te straszne elektrownie nie mogłyby powstać, a gdzie indzie tak. Do niedawna apologeci obecnego rozwiązania karmili resztę myślą, że to jest niemożliwe, bo opór prawny, prawa obywatelskie, własność, konstytucja itp. Po piątce dla zwierząt wiem, że to jest możliwe: myśmy w Pułtusku nie takie numery robili – znowu ten Anioł. Rodzimy soft power kreował przede wszystkim problemy, a nie systemowe rozwiązania, oczywiście  przy deklaracjach ratowania wszystkiego i wszystkich.

Wprawdzie aranżacja z zieloną energią jest inna, ale pozostając w filozoficznej osłonie serialu Barei, wszystko przypomina scenę z budowlańcami i docentem Furmanem: - życzy pan przesunąć rurkę kuchni teraz czy może kiedy indziej? Wiadomo, że Furman musi dać te „szeset” i będzie sobie mógł maszynkę gazową ustawić jak chce, bo kto mu zabroni, no nie? No, ale szeset trzeba dać. Oczywiście po odpowiednim „zbadaniu” i opisaniu planowanej elektrowni, na dziesiątkach lub setkach stron karty informacji przedsięwzięcia lub raportu oddziaływania, okaże się, że i owszem jest w miejscu inwestycji jakaś przyroda, ale fachowcy tę rurkę przesuną, za szeset albo wielokrotność. I tak właśnie ten ryneczek działa. Jego zasadność podważa, znany nam z konferencji Szkoły Nawigatorów, prof. Piotr Tryjanowski, który już wiele lat temu napisał, oczywiście językiem naukowym, co upraszczam, że elektrownie fotowoltaiczne nie są tak straszne jak je malują, a korzyści biocenotyczne nowych siedlisk mogą być większe niż nam się to wydaje. Gdyby profesor miał szeset od każdej cytaty w eksperckich opracowaniach to mógłby dzisiaj zakładać prywatny, naukowy instytut sozologii, który utrzymywałby się z demaskacji urojonych, negatywnych oddziaływań przedsięwzięć na środowisko. Takie są za naszą zachodnią granicą. Niemieckie Federalne Stowarzyszenie Nowych Sektorów Energetycznych wydało, w ubiegłym roku opracowanie pt. „Farmy fotowoltaiczne – korzyści dla różnorodności biologicznej”. Nasi od rurek patrzą na to krzywym okiem.

Z racji tematu i zainteresowań sozologicznych przeczytałem wiele kart informacyjnych i raportów oddziaływania farm fotowoltaicznych na środowisko. Większość jest podobna i zmaga się z taką samą problematyką oddziaływań. I w tym wypadku góra rodzi mysz dlatego, że większość z nich formułuje takie same uwarunkowania dla tych przedsięwzięć. Przy mniej lub bardziej, a zwykle bardziej, rozbudowanej części opisu przyrody, przy bogactwie potencjalnych oddziaływań, z których ledwie część wyżej wymieniłem, jak groteska wygląda uwarunkowanie dla inwestycji by ogrodzenie elektrowni było uniesione nad grunt, by nie stanowiło ono bariery migracji dla małych zwierząt. Nie jest to nawet rodzime, bo importowaliśmy tę sozologiczną mądrość z doświadczeń niemieckich. Kolejne uwarunkowanie to montaż instalacji poza sezonem lęgowym ptaków. To jest dopiero nomen omen odlot. Nasze instalacje są planowane i powstają zwykle w gruntach ornych. Rolnik może tam orać lub bronować cały rok, nawet zmarzlinę, ale jak już ma powstać elektrownia to koniecznie poza okresem lęgowym, by monterzy nie zrobili krzywdy ptakom. Ten warunek spełnia często profilaktyczną rolę ochrony inwestycji przed głupawym lub złośliwym wykorzystaniem  prawa ochrony gatunkowej. Gdyby nasze państwo ogarniało problematykę ocen oddziaływania na środowisko, a intencje szybkiego wdrażania zielonej energetyki byłyby uczciwe, to już dawno przeprowadzono by kwerendę rozwiązań prośrodowiskowych i zestandaryzowano je w normę budowlaną, upraszczającą procedurę ocenową. Formułowane są też inne warunki by inwestycja nie zagrażała środowisku, ale powyższe dwie mają wysoką frekwencję. Są i takie, które skupiają się na różnych przyrodniczych nadzorach, zapewniających kilkuletnią lub kilkunastoletnią rentę dla ekspertów, za co inwestor i konsument energii będą płacili.  

Wszystko to dzieje się w czasie, w którym czołówka świata po prostu gna. Japończycy już w poprzedniej dekadzie zaczęli budowę i eksploatację elektrowni fotowoltaicznych na wodzie. Kraj mały, podatki na gruncie duże, skuteczność pozyskania energii na wodzie większa, a intencjom ekologiczno-klimatycznym pozostaje tylko przyklasnąć: mniej emisji ciepła, zmniejszone parowanie, brak zakwitów glonów, korzyści siedliskowe dla ryb, stanowiska spoczynku i gniazdowania dla ptaków itp. Podobne inwestycje zrealizowano już w Chinach i w Korei Południowej, ale także w Wielkiej Brytanii, Francji i Holandii. Panele na pływakach kotwiczone są na stawach, zbiornikach zaporowych, w jeziorach i na rzekach. Widać ptaki i nietoperze są tam mądrzejsze niż u nas, a i organizmy wodne rozumieją potrzebę ochrony klimatu.

A jak się tam mają sprawy nich posłuży jeden przykład. Dwie firmy, Lightsource i Thames Water, które wybudowały, w roku 2017, pływającą elektrownię o mocy 6,3 MW na zbiorniku Queen Elizabeth II Reservoir uzasadniały, że ich inwestycja nie wymagała skompilowanej procedury uzyskania pozwolenia na budowę, bo była na ... wodzie. Po drugie, oddziaływanie na faunę i florę nie było utrapieniem, ani zagrożeniem, ponieważ zbiornik powstał w celu gromadzenia wody do konsumpcji, a nie dla ochrony dzikich organizmów. Proszę zwrócić uwagę, że funkcja użytkowa była nadrzędna tzw. przyrodzie, co u nas jest negaowane. Mimo tego, że koszt budowy na wodzie był droższy niż na lądzie to i tak było warto, bo postępowanie administracyjne było znikome, a tempo budowy jest większe na wodzie niż na lądzie. Tempo realizacji takich inwestycji wykorzystuje niemiecka BayWa, która umieściła, na rekultywowanym zbiorniku w Holandii, elektrownię o mocy 27,4 MW w zaledwie siedem tygodni. Ta sama firma przoduje w budowach elektrowni agrofotowoltaicznych. W tym wypadku termin elektrownia zawęża funkcje instalacji paneli fotowoltaicznych. Półprzeźroczyste panele służą bowiem w rolnictwie i ogrodnictwie jako różnego rodzaju osłony dla upraw, a nawet hodowli. Oczywiście i tu greenwashing klimatyczno-ekologiczny jest tak silny, że nikt nie ma śmiałości uruchomić lamentu o zmianach biotopów i behawiorów, wszak przecież wszyscy chcą ratować planetę. A nie?

 

https://www.youtube.com/watch?v=EX1jFsMWbN4

https://www.bne-online.de/de/news/detail/study-photovoltaic-biodiversity/

 

 

  

---

tagi: ochrona przyrody  ochrona środowiska  elektrownie fotowoltaiczne  greenwashing 

	Greenwatcher
	24 października 2020 07:43

56     2230    12 zaloguj sie by polubić