Może czytelnikom wiadomo, ale na wszelki wypadek przypomnę, że psychiatrzy to nieobdarzeni darem wiary, w swe diagnozy i prognozy, wróżbici. Ci pierwsi to tylko wyuczeni teoretycy, a drudzy to praktycy wpływu społecznego. Ma to wyraz w społecznym zapotrzebowaniu na tych drugich, które ilustruje ich liczba na rynku pracy. Łatwo na nich trafić w telewizji, gdzie mają wielogodzinne bloki, przerywane płatnymi reklamami. Psychiatrzy nie mają takich bloków, a w filmach fabularnych dorobili się stygmatu umysłowych dewiantów, owładniętych w najlepszym wypadku, seksualnymi rozprawami doktora Zygmunta Freuda. Ten kto widział odcinek Hotelu Zacisze pt. Psychiatra pewnie podzieli spostrzeżenie, że stereotyp jest trwały.

To niby żarty, ale gdybym miał skorzystać z taksówki kierowanej przez pacjenta psychiatry lub klienta wróżki, to którego bym wybrał? No tak ... Na pewno ciężki przypadek nie byłby już kierowcą, ale i tak pasażer nie miałby lekko, trawiony, nie swoimi przecież, a zewnętrznymi, wątpliwościami. Co innego jazda z klientem wróżki – pełen luz i swoboda, prawda? Nawet jeśliby codziennie zaglądał w szklaną kulę, karty tarota i horoskop, to miałby przewagę nad pacjentem z kozetki – kolejnym  stereotypem środowiska naturalnego psychoterapeuty. A weźmy takiego premiera albo ministra. Który z tej dwójki, wzbudzał by większe zaufanie społeczne, pacjent czy klient? Odpowiedź jest łatwa. Połowa tubylczego elektoratu korzysta z usług praktyków wpływu społecznego. Czy z własnej woli czy raczej z przymusu upośledzonej służby zdrowia, to kwestia inna.

Lekarz psychiatra i pacjent mają wypaone piętno nienormalności. Nie zawsze trąci ono pejoratywnym, streotypowym znaczeniem. Gdy znajomy oznajmił, że od wielu miesięcy cierpi z powodu głębokiej depresji i leczy się, wspominałem, w swojej bezdennej niewiedzy – ty? – przecież ty jesteś całkiem normalny. Moje wyobrażenie o człowieku w depresji było zupełnie inne, a zmysł obserwacji całkowicie mnie zawiódł. Terapia pomogła i chwała lekarzowi. Przypomniałem to sobie, gdy kiedyś prof. Tryjanowski wspomniał, że kończy książkę, na którą teraz czekam, pt. Ornitologia terapeutyczna. Wprawdzie w pamięci mam Wino i ptaki, ale i tak bieguny dziedzin wydały się mi zaskakujące. To co łączy ornitologię i psychiatrię to wspomniana umiejętność obserwacji, ale na pewno na tym nie koniec.

Kiedyś miałem okazję uczestniczenia w tym co się popularnie nazywa zieloną szkołą. Z tą różnicą, że były to zajęcie pozaszkolne nie w pełnym wymiarze programu nauczania. Przedmioty jak polski, historia, fizyka i chemia, były wplecione w coś co nazywano przyrodą i w grafiku zielonej szkoły ich po prostu nie było. Trzeba czytelnikom, szczególnie rodzicom i młodym nauczycielom, wiedzieć, że dzieci traktują taki wyjazd na zieloną szkołę, w dzicz, zwykle na wieś pod las, jak wycieczkę. Za chińskiego boga, nie mają zamiaru niczego słuchać, a już na pewno uczyć się. Ta psychiczna blokada jest poważna. Jeśli jeszcze nauczyciel sam traktuje zieloną szkołę jak wypoczynek na łonie, z dala od dyrekcji, czym świadomie albo nieświadomie zaszczepi swoje szkolne utrapienia, to nie ma szans na pokonanie niechęci do uczenia się czegokolwiek. Prawie nie ma szans.   

Taka banda milusińskich jest nie do okiełznania, jak stado zdziczałych kucyków wypuszczonych na łąkę, które ma ogarnąć miejscowy nauczyciel z zielonej szkoły – człowiek zwykle po studiach z pedagogiczną specjalizacją, który praktykował lub pracuje w zawadzie, ale poza prawdziwą szkołą z czerwonym szyldem, nazwany jest edukatorem. Nie można go oficjalnie nazywać przewodnikiem, bo tego akurat strzeże cech przewodników, dbający, co zrozumiałe, o swoje przywileje i swoją niszę usług. Edukator to brzydki termin i nie będę go używał. By rozróżnić nauczyciela ze szkoły i nauczyciela z zielonej szkoły, będę, mimo wszystko, tego drugiego nazywał przewodnikiem.    

Zawsze ze zdumieniem oglądałem jak doświadczony przewodnik potrafił w kwadrans ocalić kolejne trzy lub pięć dni nauki w zielnej szkole. Pewnym ku temu trickiem było podglądanie i rozpoznawanie ptaków. Koniecznym elementem ku temu były lornetki, bez względu czy ptaki były daleko czy blisko. Dwanaście lornetek zawieszonych na szyjach tuzina dzieci było jak część uprzęży, która jest wielce pomocna we wspomnianym kiełznaniu. Jestem pewien, że większość dzieci po raz pierwszy miała w ręku lornetkę. Przewodnik wykorzystywał ten element ciekawości do ustalenia swego przewodnictwa w grupie – o tu się reguluje ostrość bliży i dali, tutaj można dokonać korekty wady wzroku jeśli ktoś nosi okulary, niech każdy sobie pokręci. Kręcenie angażowało, a lornetka zwalniała ręce od komórki. Ta, w zielonej szkole jest jak rodzicielski balast, bo rodzicom się wydaje, że jest to urządzenie służące wyłącznie utrzymaniu więzi i kontaktu. Nic bardziej naiwnego.

Po krótkim chaosie z tym związanym, bo zwykle dzieci musiały powymieniać się doświadczeniem obsługi lornetki, przewodnik przechodził do zasad wyszukiwania i podglądania ptaków. Tak prowadził ten element zajęć, że dzieci niby same dochodziły do tego, gdzie ptaki przebywają najczęściej i co tam robią. Same wnioskowały, że ptaki są płochliwe i by je zobaczyć oraz obserwować trzeba ciszy, spokoju, a najlepiej jakiejś kryjówki. Grupa, która jeszcze kwadrans temu zagłuszała pracę silnika w autobusie, a jego kierowca przysięgał, że ogłuchł i posiwiał, a jak wróci do domu to kobita go nie pozna, zaczęła się sama dyscyplinować. Wrzask i rozmowy kończyły się, a dzieci milkły.       

Przewodnik uzyskał komfort nauczania, o którym mogą pomarzyć nauczyciele zamknięci w czterech ścianach klasy po to by hałas nie rozchodził się po całej dzielnicy. Tuzin lornetek wyszukuje ptaków, a on o nich opowiada. Z dotąd nierozpoznawalnej złożoności świata ptaków wydobywa wielkość, kształt, kolor, części ciała, głos, zachowanie. Wszystko ptaki różni albo wprost przeciwnie – łączą je cechy wspólne, które pozwalają je rozpoznać i przypisać do gatunku. W zajęcia włączane są ryciny i zdjęcia ptaków, różne przewodniki do ich oznaczania. Może przesadzę, ale chyba po raz pierwszy podręcznik stał  się pomocny, a nie tylko wymagający zrobienia ćwiczenia lub pracy domowej. W międzyczasie są małe konkursy z nagrodami. Przy okazji przewodnik opowiada o jeziorze, o lesie, o polu i otoczeniu całej lekcji, to znaczy wycieczki – ten pozór jest cały czas zachowany.   

Rozpoznawalnych efektów sukcesu, który osiągnął przewodnik jest kilka. Nie są one tożsame z tzw. celami edukacji, o na pewno nie. Mniejsza z tym czy dzieci nauczyły się rozpoznawania ptaków. Minęło kilka godzin w terenie i trzeba wracać, a dzieci nie za bardzo mają na to ochotę – to miara pierwsza. Jeszcze chcą zobaczyć to i tamto, ale przewodnik prawdziwie promienieje, gdy słyszy – proszę pani czy możemy zabrać lornetkę do pokoju, bo chcemy popatrzeć na ptaki na tarasie? To weźcie i przewodnik – odpowiada. Kolejne zajęcia, nawet jak są w salach zielonej szkoły i dotyczą wszystkiego poza ptakami, przebiegają tak, że nauczyciel nie rozpoznaje swoich uczniów, których wcześniej zdiagnozował, jako nieuleczalnych dręczycieli wszystkiego wokół siebie, a przyszłych pacjentów lub klientów.

Brzmi jak bajka, prawda? W czym tkwi ten chwilowy, niestety, sukces? Czy lornetka jest jakimś zastępnikiem atawizmu polowania i zdobyczy? Czy gdybyśmy rozdali dzieciom, no nie wiem, łuki i strzały lub proce to czy podobnie zaangażowałyby się w poznawanie świata? Taki test pewnie nie byłby mile widziany i zrozumiany. Na szczęście nie jest potrzebny.

Jeśli pogoda nie sprzyjała lekcji w terenie i zielona szkoła musiała odbywać się w sali, to lornetkę zastępował, na pierwszym spotkaniu z przewodnikiem, mikroskop. Wydawać by się mogło, że nowinka mikroskopu, a każde pachole miało go na swoim stanowisku, który trzeba samodzielnie włączyć, którym trzeba pokręcić by coś zobaczyć, który wymaga skupienia, przysporzy pedagogicznego sukcesu jak lornetka. Podglądanie mikroświata ma przecież w sobie coś odkrywczego, podobnie jak oglądanie ptaków, a nawet dynamicznego, szczególnie gdy przewodnik przygotuje preparaty z wodą ze stawu z żywymi organizmami. Nic z tego.

Po pierwsze, mikroskop nie jest w stanie wyzwolić takiego skupienia jak lornetka. Gadulstwo dzieci na zajęciach mikroskopowych było niemożliwe do wyłączenia, nawet jeśli nauczyciel miał moc autorytetu lub zasób przemocy symbolicznej. A poza tym, co to tu się ma spłoszyć i uciec? Z preparatu na szalce Petriego? Spod szkiełka podstawowego i nakrywkowego? Jeśli już coś uczeń znalazł np. jakąś wioślarkę, rurecznika albo larwę jętki, to traktował to jako coś obrzydliwego, a to jest właśnie to po drugie. Mikroświat jest w większości paskudny, nawet bez opowiadania o drapieżnictwie, o kłuciu i wysysaniu żywcem trzewi itp. potwornościach, nie jest w stanie wyzwolić niczego innego jak – błeeee, ohyda.

Tu dochodzimy do zagadnienia filozoficznego. Rozrośnięta larwa ważki, gdyby nie prawa fizyki i ograniczenia egzoszkieletu, do wielkości np. dużego psa byłaby chyba najbardziej paskudnym zwierzęciem na świecie. Piszę chyba, bo może, gdybyśmy byli przyzwyczajeni do jej widoku nie wzbudzałaby ona, aż tak negatywnych emocji jak wzbudza gdy jest mała i na co dzień jej nie widzimy. Czy ta postać życiowa tego zwierzęcia jest okropna tylko dlatego, że jest nam niezwyczajna czy dlatego, że jest faktycznie przerażająca niczym kreacje ksenomorfów Hansa Rudolfa Gigera z serii Obcy? Osobniki ważek dorosłych, oglądane w laboratoryjnych warunkach, nie wzbudzały w dzieciach, reakcji błeeee, ohyda. Kolor, skrzydła, smukła budowa ciała, wielkie oczy - nie były uznawane za odpychające. Nawet w dużej kolekcji owadów, obok innych eksponatów, to właśnie ważki przyciągały wzrok. Jednak wystarczyło spojrzeć na nie w powiększeniu, a więc niecodziennie, a ich budowa nie przysparzała im sympatii. 

Nie tylko lornetka, zaangażowanie w podejrzany atawizm łowcy, ale i obiekt obserwacji ma zatem znaczenie. Piękno uwodzi, a co tu dużo pisać, ptaki w zdecydowanej większości są po prostu ładne,  niektóre wręcz śliczne, majestatyczne, a bywają i groteskowe. Nawet jeśli jest to krogulec rwący w części kosa lub kwiczoła (obserwator pani Paris) to rzadko taki widok wzbudza niesmak, a prędzej zaciekawienie. Nie przypominam sobie by w kolekcji sztuki użytkowej Piotera znalazły się potwory z mikroświata. A ptaki, na awersach i rewersach oraz przednich i odwrotnych stronach banknotów, prezentował przecież wielokrotnie (nawet ostatnio). Czy uroda ptaków ma właściwości terapeutyczne? Poczytamy, zobaczymy.  

 

Piotr Tryjanowski, Sławomir Murawiec, Ornitologia terapeutyczna. Ptaki – Zdrowie – Psychika.

https://basnjakniedzwiedz.pl/produkt/ornitologia-teraputyczna/

 

 

 

---

tagi: zdrowie  ptaki  psychiatria  terapia  przyroda  ornitologia  zielona szkoła 

	Greenwatcher
	21 stycznia 2021 16:03

27     1511    14 zaloguj sie by polubić