Gabriel Maciejewski wspominał niedawno o fali prawniczo-ekologicznego szajsu oraz o jawnych idiotach na uczelniach, szczególnie na wydziałach prawa...

We wrześniu ubiegłego roku Rada Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego podjęła uchwałę w sprawie zmiany systemu tworzenia i powiększania parków narodowych. Jednostronicowy dokument zawarł apel o pilne podjęcie prac nad zmianą przepisów ochrony przyrody w Polsce. Część obowiązującej ustawy o ochronie przyrody jest – w opinii tej rady – niesprawna i być może niekonstytucyjna.

Rada przypomniała, że przepis uzależniający utworzenie lub powiększenie parku narodowego od zgody właściwych, miejscowo, organów uchwałodawczych samorządu terytorialnego, został wprowadzony nowelizacją ustawy o ochronie przyrody w roku 2001 (luty 2001 r.). Było to za czasów rządu prof. Jerzego Buzka oraz sejmu i senatu III kadencji. Parlament tego okresu (1997-2001) zaczął urzędować kilka dni po wejściu w życie Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. To wspomnienie jest ważne dlatego, że obecnie, to jest po dwudziestu latach, Rada WPiA UW sugeruje istotną i uzasadnioną wątpliwość, co do zgodności wspomnianego przepisu z treścią Konstytucji RP. Mogłoby się wydawać, że ówcześni parlamentarzyści oraz rządzący byli – z racji pełnionych funkcji i okoliczności – na bieżąco z ustawą zasadniczą i kierowali się jej intencjami, wszak od jej ustanowienia minęły ledwie cztery lata.

Jako, że jest to tylko wątpliwość, a nie stwierdzenie niezgodności, nie ma w uzasadnieniu uchwały konfrontacji przepisu z ustawy o ochronie przyrody z przepisem ustawy zasadniczej. Rada sygnalizuje, że ustawowy przepis o parkach narodowych może być niezgodny szczególnie z art. 5, art. 31 ust. 3, art. 74 oraz art. 86 Konstytucji. Niezgodny dlatego, że: Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska – kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju, możliwe jest ograniczenie praw i wolności obywateli na rzecz ochrony środowiska, władze mają zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom, a każdy ponosi odpowiedzialność za stan środowiska.

Oczywiście żadna z tych przesłanek nie nawiązuje do jakiejkolwiek formy ochrony przyrody, ale intencja jest jasna – parki narodowe mają konstytucyjną osłonę wprowadzenia ograniczeń dla obywateli, a rada traktuje je jako zobowiązanie władzy do zapewnienia wszystkim bezpieczeństwa ekologicznego.

Na przeszkodzie realizacji konstytucyjnych intencji stoi wspomniany przepis ustawy o ochronie przyrody, który nadaje radzie gminy i powiatu oraz sejmikowi przywilej wyrażenia zgody lub niezgody na realizację ogólnopaństwowych celów i planów. Park narodowy, w rozumieniu ludzi uniwersytetu, nie jest sprawą lokalną, ale ogólnopaństwową, a ta nie powinna zależeć od zgody tubylców, reprezentujących wprawdzie większość wyborczą, ale małej części kraju. Potwierdzeniem prawnego paraliżu ma być niemożność utworzenia nowych parków narodowych jak choćby: Turnickiego, Jurajskiego, Mazurskiego.

Rada zaczęła swój apel od inwokacji, w której ulokowała Polskę na jednym z ostatnich miejsc w Europie, pod względem powierzchni parków narodowych. Przypomniała, że ostatni park narodowy w Polsce, „Ujście Warty”, powstał już dwie dekady temu, co ma potwierdzać, że paraliż trwa.

Nie wiem jaka jest jurysdykcja tej uchwały, ale jeśli Rada Wydziału PiA UW apeluje do swoich pracowników o wzięcie się do roboty i przedłożenie propozycji zmiany prawa, to inicjatywę uznaję za groźną. Po części się dziwię, że takie prace nie są prowadzone w ramach państwowych pensji, a szlachetne gremium musi apelować, zamiast zlecić konkretną pracę, w tak ważkim problemie, najlepszym spośród nich. Może kogoś z wydziału apel wzruszy, wszak dotyka rejestrów bezpieczeństwa, klimatu, a nawet zmian cywilizacyjnych, ale gwarancji podjęcia pracy nie ma. Tym bardziej, że argumenty coś troszkę nietrafione.

Weźmy ten koronny – parki narodowe nie powstają i nie są powiększane od czasu wątpliwego konstytucyjnie przepisu ustawy. To jest nieprawda. Wspomniany park narodowy „Ujście Warty” powstał 1 lipca 2001 roku, to jest pięć miesięcy po wprowadzeniu nowelizacji ustawy o ochronie przyrody. Dwudziestolecia tego parku narodowego nie dożył jego główny twórca, świętej pamięci Ryszard Popiel, zmarły pod koniec ubiegłego roku. To on osobiście przekonał do zgody, na utworzenie tego parku, wszystkie gminy, powiaty i sejmik województwa. Wydeptał ścieżki w korytarzach kilku ministerstw by ten park powstał. O jego skuteczności niech świadczy fakt, że był twórcą parku krajobrazowego „Łuk Mużakowa”, który także, jako forma ochrony przyrody, wymagał uzgodnienia z gminą, powiatem i sejmikiem.

Z kolei Słowiński Park Narodowy został powiększony, z 18 tys. ha do ponad 32 tys. ha, w roku 2004 czyli także po feralnym przepisie ustawy. W roku 2015 powiększył się Karkonoski Park Narodowy, a w roku 2017 zwiększyła się powierzchnia Poleskiego Parku Narodowego. W przypadku dwóch ostatnich były to zmiany niewielkie, ale przecież zgodne z ustawą o ochronie przyrody, która nie stała im na przeszkodzie.

Drugi argument, o tym, że projektowane parki narodowe nie powstają przez wspomniany paraliż jest także nieprawdziwy. Już przed rokiem 2001 istniały inicjatywy, projekty, dokumentacje, niektóre nawet z pozytywną opinią Państwowej Rady Ochrony Przyrody, dla takich parków narodowych jak choćby: Suwalski, Kaszubski, Mazurski, Knyszyński, Wisły Środkowej, Jurajski, Niepołomicki, Orawski, Turnicki, Szczeciński. Przez całe dekady przed rokiem 2001 trwały bezskuteczne starania o utworzenie części z nich. Niektóre były tylko hasłem. Nie jestem pewien, ale chyba nieco późniejsze są pomysły na parki: Chełmski, Puszczy Śląskiej, Stawów Milickich, Janowski, Sobiborski, Kopalni Soli Wieliczka. Parki te nie powstały z różnych przyczyn, ale nie jest też tak, że tam nie ma innych form ochrony przyrody. Są tam np. rezerwaty, parki krajobrazowe, obszary Natura 2000 i inne. Są też specyficzne formy użytkowania jak choćby gospodarstwo specjalne w lasach państwowych czy gospodarka rybacka, rolna, eksploatacja złoż - poddane planom zadań ochronnych lub planom ochrony przyrody.

A propos tych przyczyn. Można o nich wiele i pewnie niejeden pracownik Wydziału PIA UW sięgnąłby, na ich studiowaniu, kolejnych szczebli kariery naukowej i wreszcie upragnionej emerytury - najlepiej z dala od ludzi, w domku nad jeziorem i w jakieś puszczy. Niemal wszędzie powtarza się ten sam schemat. Mała grupa inicjatywna utworzenia parku narodowego chce nieco większej grupie ludzi urządzić życie, używając argumentu zapewnienia pomyślności dla wszystkich, a nawet przyszłych pokoleń. Tak się jakoś składa, że większa grupa odbiera to jako próbę rewolucji i wyrządzenia krzywdy, a więc nie chce się na to godzić. Dalsze scenariusze mogą być różne, ale zawsze przy obopólnej niechęci, oskarżeniach i wrogości.

Mocno upraszczając, w sporze są dwa stanowiska. Inicjatorzy parku narodowego są przekonani, że dalsze gospodarowanie, bez tej formy ochrony przyrody, upośledzi, a nawet zniszczy obecne zasoby, twory i składniki przyrody, do czego przyczyniają i przyczynią się miejscowi. Opozycja tej uzurpacji twierdzi, że to przeszłe i obecne gospodarowanie, realizowane przez miejscowych w osnowie ochrony przyrody i środowiska, zapewniło obecny jej stan i nie ma potrzeby zmiany. Jedno i drugie zachęca do przemyślenia.

Jeśli w trzeciej dekadzie XXI wieku mamy w Polsce blisko dwadzieścia obszarów wyróżniających się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, które, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, mogłyby być parkami narodowymi, to nie jest to przypadek. Posłużę się przykładem z Wikipedii, gdzie pod hasłem Parki narodowe w Polsce, każdy znajdzie więcej o niezrealizowanych projektach niż o samych parkach narodowych. Najbardziej rozgorzały i zmediatyzowany spór, oprócz powiększenia Białowieskiego Parku Narodowego, trwa od lat 80. wokół projektu utworzenia Turnickiego Parku Narodowego. W roku 2015 złożono wnioski o ustanowienie pomnikami przyrody blisko 2 tys. drzew z lasu projektowanego parku. Dwa lata później przedłożono wniosek o utworzenie rezerwatu o pow. 8 tys. ha. W tym samym czasie, w którym nie ma właściwie dnia byśmy nie byli bombardowani emocją masowej wycinki, zniszczenia i wymierania, okazuje się, że w ramach sprawowanej gospodarki są stare, pomnikowe drzewa, a przyroda ma rezerwatową postać. To może ta gospodarka, w którą wplecione są zasady ochrony przyrody i środowiska, nie jest taka zabójcza, a jej malowany obraz jest fałszywy?

W latach 90. ubiegłego wieku sączono w umysły, że lepszy stan zachowania polskiej przyrody, na tle Europy Zachodniej, jest przypadkiem, wynikiem zacofania cywilizacyjnego i gospodarczego. Głosy o tym, że stan ten jest wypadkową wypracowanych, miejscowych sposobów gospodarowania, np. gospodarki leśnej i rolnej, były nikłe. Kataklizm miał dopiero nastąpić. Kilka dekad później katastrofa jest nadal przed nami, z tą różnicą, że ma ją wywołać obecna gospodarka i dlatego najlepiej ją wyłączyć, dla dobra wszystkich. Jest to kolejna postać tej samej pedagogiki wstydu. Taki też cel ma „ustawka” Polski z liczbą i powierzchnią parków narodowych w innych krajach, od czego zaczęła swój apel Rada WPiA UW. Ta próba zawstydzenia, oprócz tego, że nikczemna, jest po prostu głupia.

Nie wiadomo dlaczego upowszechniane jest przekonanie, że liczba i pokrycie parków narodowych jest wskaźnikiem stanu przyrody i stanu ochrony przyrody. Rada rozszerzyła to nawet do konstytucyjnej postaci zapewnia bezpieczeństwa ekologicznego współczesnym i przyszłym pokoleniom. Jeśli tak, to musielibyśmy uznać, że najlepszy stan przyrody w Europie jest w trzech królestwach: w Królestwie Niderlandów, w Królestwie Danii oraz w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Czy tak jest w istocie? Czy stan przyrody jest lepszy we Francji i Włoszech, dlatego że tam parki pokrywają więcej terytorium niż w Polsce?

Operując tym upośledzonym wskaźnikiem musielibyśmy uznać, że najgorszy stan przyrody i ochrony przyrody ma Szwajcaria, która ma jeden park narodowy, a zajmuje on mniej niż 0,5% tego kraju. Jestem pewien, że Szwajcarzy nie wiedzą, że żyją w wielkim ekologicznym niebezpieczeństwie. Jeśli stosowalibyśmy takie kryterium, to musielibyśmy uznać, że Królestwo Danii jest światowym i godnym naśladowania wzorem ochrony przyrody, bo ma największy na świecie park narodowy – tyle że na Grenlandii. Pierwszy park narodowy w Danii utworzono dopiero w roku 2008, a suma parków lądowych jest tam mniejsza niż powierzchnia Biebrzańskiego Parku Narodowego. Parki narodowe w Europie zajmują największa powierzchnię na Islandii, ale nie sądzę by bezpieczeństwo ekologiczne było przyczyną wielkiej emigracji z Polski na tę wulkaniczną wyspę.

Pedagogika wstydu uwielbia te porównania w których Polska wypada źle. Ponoć słabo wypadamy na tle Niemiec, co wyeksponowała rada, ale to też jest iluzja. Po pierwsze, największą powierzchnię w Niemczech zajmują parki morskie. Parki lądowe zajmują 2,1 tys. km2, a więc są mniejsze o 1 tys. km2 niż nasze. Po drugie, narodowe parki leśne w Niemczech to przede wszystkim parki górskie. Żaden lądowy park narodowy w Niemczech nie jest tak duży jak nasz największy Biebrzański Park Narodowy.

Pierwsze parki narodowe w Niemczech, większość szwedzkich, fińskich i norweskich, utworzono po latach 70. i 80. XX w., a wiec w czasie, gdy mieliśmy już w Polsce zaawansowane prawo ustawodawcze i wykonawcze, a sieć parków obejmowała kolejne krainy geograficzne. Lokowanie większości parków narodowych w morzu, albo w górach, z dala od potencjału gospodarczego kraju, to nie tylko pomysł niemiecki, ale także duński, holenderski i francuski. Francja poprawia sobie statystykę, dodatkowo, parkami narodowymi poza kontynentem Europy: na Gwadelupie, na Reunion i w Gujanie Francuskiej.

Rada WPiA UW może nie znać tych subtelności, ale od ludzi prawa można przecież wymagać jego znajomości. Art. 8 ust 2. ustawy o ochronie przyrody zawiera cel utworzenia parku narodowego. Jest nim zachowanie, przywrócenie bądź odtworzenie tego, co poza tą formą ochrony nie jest możliwe. Te parki są tworzone dla ochrony unikalnej przyrody, której nie jesteśmy w stanie zachować, w dotychczasowych i przyszłych okolicznościach gospodarowania. Po raz drugi dochodzimy do wyżej opisanego paradoksu. Jeśli przyroda ma unikalną postać i trwa, czyli jest zachowana w gospodarowaniu, a ono ma się nie zmienić na jej niekorzyść, to oznacza, że park nie ma podstawy utworzenia. Gdyby zaś jakaś forma gospodarowania nie utrwalała tej przyrody, a jej postać miała zostać zdegradowana, to ratunkiem dla niej może być park narodowy.

Ten ratunek wcale nie jest sukcesem ochrony przyrody. To jakby skierowanie pacjenta na oddział intensywnej terapii, bo wszystkie zastosowane metody leczenia zawiodły. To jest porażka dotychczasowych sposobów ochrony przyrody i środowiska wkomponowanych w gospodarowanie. To jest przyznanie, że dominujące reguły i wdrożenia tzw. rozwoju zrównoważonego (moda tego terminu właśnie przemija na korzyść zielonego ładu), umocowane przecież w Konstytucji, są nieskuteczne i dlatego parki narodowe, wraz z ich reżimem ochrony, mają przywilej wyłączenia z przestrzeni gospodarki i obywatelskich wolności. Z perspektywy ochrony przyrody sukcesem byłoby likwidowanie parków narodowych, bo to oznaczałoby, że w przestrzeni gospodarki, rozwoju zrównoważonego/zielonego ładu, ich wartości nie zostałyby skonsumowane. Nie byłyby unikalne, ale częste i oczywiste. 

Analogicznie, czy sukcesem ochrony przyrody są puchnące czerwone listy i księgi gatunków zagrożonych czy malejące? Czy sukcesem jest większa liczba gatunków podlegających ochronie gatunkowej czy mniejsza liczba gatunków chronionych? Zadziwiające, ale gdy ostatnio zmniejszyła się lista gatunków chronionych, a w jej obrębie nastąpiły przesunięcia z ochrony ścisłej do częściowej, to większość ekoaktywistów uznała to za porażkę ochrony przyrody. Gdy tworzone są kolejne rezerwaty przyrody to niemal wszyscy traktują to jako sukces i trąbią o tym w mediach. To jest dopiero szaleństwo – hura, następny pacjent na OIOM! Miarą kondycji przyrody i ochrony przyrody nie jest liczba i powierzchnia form ochrony przyrody, ale liczebność drapieżników, szczególnie tych dużych, stojących na szczycie piramidy ekologicznej.

Czy unikalna przyroda może trwać i przenikać w przestrzenie gospodarowania? Niecałe dwie dekady temu unikalny był wilk. Szacunkowe dane wskazują, że obecnie na jednego wilka żyjącego w parku narodowym przypada około dwunastu, poza parkiem. W przypadku rysia to proporcja 1/9, niedźwiedzia 1/2, a o unikalnych kiedyś żubrach, bobrach, żurawiach, łabędziach, bielikach, łososiach, głowacicach i innych, nawet nie wspomnę. Te przykłady dają podstawę do pozytywnej odpowiedzi albo przynajmniej zastanowienia się nad dokonującym się wokół nas procesem. Zamiast tego forsowana jest opinia, że to zwierzęta dostosowują się do nas, ulegają synantropizacji, co jest przenicowane i traktowane jako zjawisko niekorzystne w przyrodzie i negatywne.

Dostosowanie jest nie tylko naturalne dzikiej przyrodzie, ale i naszym zachowaniom. Sposoby i zakresy gospodarowania nie są stałe i także ulegają dostosowaniu. Zauważmy, że np. w ramach gospodarki leśnej wyznaczane są lasy, w których nie podejmuje się, z racji ochrony przyrody, wody i gleby, zabiegów gospodarczych. Tego kiedyś nie było. Nieświeży cel strategii KE, ktory zaleca by pozostawiać niezagospodarowane fragmenty hylocenoz i agrocenoz korzysta przecież z tego patentu.

Rzecz w tym by nie mnożyć liczby i powierzchni narodowych oddziałów intensywnej terapii przyrody, ale by nie przysparzać im pacjentów. Jeśli spojrzymy z tej perspektywy na ochronę przyrody i środowiska, która nie opiera się wyłącznie o ustawowe formy ochrony przyrody, to zrozumiemy dlaczego Szwajcarzy mają tylko jeden park narodowy, który jest osiemnaście razy mniejszy niż powierzchnia naszych parków. Lepiej ze Szwajcarami być w oślej ławce, niż naprawiać świat z tumanami ubranymi, dla niepoznaki, w togi uniwersyteckie i prawnicze.

 

Uchwała Rady Wydziału PiA UW

https://wpia.uw.edu.pl/pl/samodzielne-pracownie/zespol-badawczy-ds-prawa-ochrony-srodowiska-i-bioroznorodnosci/aktualnosci

Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody.

http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20010030021/O/D20010021.pdf

Parki narodowe w Polsce

https://pl.wikipedia.org/wiki/Parki_narodowe_w_Polsce#cite_note-25

Parki narodowe w Europie

https://pl.wikipedia.org/wiki/Parki_narodowe_w_Europie

 

---

tagi: polska  prawo  europa  ochrona przyrody  parki narodowe  uniwersytet warszawski  uchwała 

	Greenwatcher
	28 lutego 2021 21:39

29     2036    21 zaloguj sie by polubić